Η κουρκουμίνη και οι θεραπευτικές της ιδιότητες!
Κουτουλογένης Σ. Γεώργιος
Χημικός, Υποψήφιος διδάκτορας Οργανικής Χημείας, Τμήμα Χημείας, ΕΚΠΑ
Χημικός, Υποψήφιος διδάκτορας Οργανικής Χημείας, Τμήμα Χημείας, ΕΚΠΑ
1. Εισαγωγή
H κουρκουμίνη, η δεμεθοξυκουρκουμίνη (DMC) και η δι–δεμεθοξυκουρκουμίνη (BDMC) είναι συλλογικά γνωστές ως κουρκουμινοειδή (Εικόνα 1) [1]. Τα κιτρινόχρωμα αυτά κουρκουμινοειδή απομονώνονται από την ρίζα του φυτού Curcuma Longa L. (turmeric), που ανήκει στην οικογένεια των φυτών τζίντζερ [2,3]. Το turmeric, ή στα ελληνικά η κουρκούμη, είναι ένα φυτό γνωστό για τις ιατρικές του ιδιότητες ήδη από τους παλιούς χρόνους, όπου χρησιμοποιούταν για την αντιμετώπιση αρκετών ασθενειών, όπως η ρευματοειδή αρθρίτιδα, η επιπεφυκίτιδα, η ανεμοβλογία, ο καρκίνος του δέρματος, επούλωση πληγών, φλεγμονές στο ουροποιητικό σύστημα, ηπατικές παθήσεις, εντερικές διαταραχές και διάφορες άλλες καταστάσεις [4]. Η κουρκούμη στην χημική της σύσταση περιλαμβάνει περισσότερο από 60-70% κουρκουμίνη, 20-25% DMC και 10- 15% BDMC [5]. Η αναμφίβολη αποτελεσματικότητα της κουρκουμίνης έναντι διάφορων φλεγμονωδών καταστάσεων και γενικότερα παθήσεων, επιβεβαιώνεται σήμερα μέσω αρκετών in vivo, ex vivo και in vivo μελετών ακομή και κλινικών δοκιμών.
Η κουρκουμίνη είναι γνωστή για την αντιφλεγμονώδη δράση που παρουσιάζει και αρκετές κλινικές δοκιμές έχουν λάβει χώρα για να επιβεβαιώσουν την δράση αυτή. Η πιο συχνά παρουσιαζόμενη φλεγμονή στον άνθρωπο είναι η αρθρίτιδα, μια κατάσταση όπου παρατηρούνται φλεγμόνες στις αρθρώσεις, εν τέλει πόνος και σε οξείες καταστάσεις μέχρι και ακινησία. Η απορρύθμιση μερικών φλεγμονωδών κυτοκινών (IL-1, IL-6, παράγοντας TNF), καθώς και άλλων ενζύμων (COX-2, 5-LOX)
που είναι υπεύθυνα για την δημιουργία φλεγμονών, έχει συνδεθεί άρρηκτα με την αρθρίτιδα [6-12]. Κλινικές δοκιμές σε περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας (ΟΑ) και ρευματοειδούς αρθρίτιδας (ΡΑ), έδειξαν ότι η κουρκουμίνη παρουσιάζει ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση, με απλή χορήγηση από το στόμα, με μια ποσότητα από 200–2000mg/ημέρα για 2–24 εβδομάδες [6]. Μια άλλη μελέτη στην ΡΑ, έδειξε ότι η ταυτόγχρονη λήψη 500 mg κουρκουμίνης και 75 mg του γνωστού Μη Στεροειδούς Αντιφλεγμονώδους Φαρμάκου (ΜΣΑΦ) δικλοφενάκη, παρουσίασε τα καλύτερα αποτελέσματα, επιβεβαιώνοντας έτσι για άλλη μια φορά την ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση της κουρκουμίνης [9].
2.2. Η κουρκουμίνη κατά παθήσεων του δέρματος
Αρκετές είναι οι κλινικές δοκιμές που έχουν δείξει την αποτελεσματικότητα της κουρκουμίνης κάτα συμπτωμάτων διαφόρων παθήσεων του δέρματος, όπως είναι η λέυκη [13], η ψωρίαση [14-17], ο δερματικός κνησμός [18] και η δερματίτιδα προερχόμενη από την έκθεση σε ακτινοβολία [19]. Ενδεικτικά, μια μελέτη της κουρκουμίνης κατά της λεύκης έδειξε ότι με τοπική λήψη κουρκουμινοειδών και μιας ειδικής θεραπείας ακτινοβολιών η εξάπλωση της λεύκης βελτίώνεται αισθητά. Όσον αφορά την ψωρίαση, μια χρόνια αυτοάνοση και υπερπολλαπλασιαστική φλεγμονώδη ασθένεια του δέρματος, η κουρκουμίνη τόσο με την μορφή τονωτικού παρασκευάσματος, αλοιφής ή χορήγησης από το στόμα με ταυτόγχρονη χορήγηση ΜΣΑΦ 2 φορές την ημέρα, η κατάσταση των ασθενών βελτιώνεται αρκετά. Τέλος, ο δερματικός κνησμός έδειξε πτώση σε φλεγμονές, καθώς μετά από 4 εβδομάδες χορήγησης από το στόμα οι φλεγμονώδεις δείκτες έχουν μειωθεί αισθητά.
2.3. Η κουρκουμίνη κατά οφθαλμολογικών παθήσεων
Κλινικές δοκιμές έχουν δείξει και την ισχυρή αποτελεσματικότητα της κουρκουμίνης κατά διαφόρων οφθαλμολογικών διαταραχών, όπου η χορήγηση γίνεται είτε από το στόμα, είτε μέσω σταγονών τοπικά στο μάτι. Έχει αναφερθεί ότι 15 ημέρες συνεχούς χορήγησης σταγονών ή χορήγηση καψουλών 600 mg/2 φορές την ημέρα που περιέχουν κουρκουμίνη μπορεί να βελτιώσει αρκετά τα συμπτώματα κατά παθήσεων όπως η επιπεφυκίτιδα (ξηροφθαλμία), οξεία δακρυοκυστίτιδα, εκφυλιστικές παθήσεις (π.χ. πτερυγία) και μετεγχειρητική κατάσταση ασθενών με καταρράκτη [20-23].
2.3. Η κουρκουμίνη κατά παθήσεων του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ)
2.3.1. Κατά του Αλτσχάιμερ
Οι πρώτες κλινικές δοκιμές, ύστερα από 6–12 μήνες χορήγησης κουρκουμίνης δια στόματος, που εξέτασαν την αποτελεσματική δράση της κουρκουμίνης σε ασθενείς
με νόσο του Αλτσχάιμερ δεν έδειξαν υποσχόμενα αποτελέσματα [24]. Ωστόσο, επόμενες μελέτες έδειξαν ότι η κουρκουμίνη όταν λαμβάνεται σε σταθερή δόση ημερησίως, προκαλεί αύξηση στα επίπεδα βιταμίνης Ε του πλάσματος και του ορού Ab40. Οι 2 αυτοί δείκτες υποδηλώνουν ότι η κουρκουμίνη μπορεί να διαχωρίσει διαφορετικές εναποθέσεις του εγκεφάλου, οδηγώντας στην απελευθέρωση τους στο κυκλοφορικό σύστημα. Σε συνδυασμό με μια κλινική μελέτη που αναφέρει την χαμηλή αποτελεσματικότητα της κουρκουμίνης κατά της άνοιας, ύστερα από 1500mg/ημέρα για 12 μήνες [25], ακολουθεί μια μελέτη η οποιά δείχνει ότι διαφορετικά σκευάσματα κουρκουμίνης όταν χορηγούνται σε δόσεις των 80– 180mg/ημέρα παρατηρήθηκαν καλές και χρόνιες δραστηριότητες των ασθενών, όπως η προσοχή και οι εργασίες μνήμης των ασθενών μόλις μετά από μια δόση, ενώ μετα από 4 εβδομάδες συνεχούς λήψης κουρκουμίνης δια στόματος η μνήμη, η διάθεση και η εγρήγορση των ασθενών ενισχύθηκαν αισθητά [26,27].
2.3.2. Κατά του συνδρόμου Dejerine-Sottas, του άγχους και της κατάθλιψης
Η ασθένεια Déjérine-Sottas χαρακτηρίζεται από μέτρια έως και σοβαρή αδυναμία κάτω και άνω άκρου και απώλεια αίσθησης, καθώς ενδέχεται να παρουσιάζεται και απώλεια στην μυϊκή μάζα. Ασθενής με το σύνδρομο αυτό, μετά από χορήγηση κουρκουμίνης 1500 mg/ημέρα για 4 μήνες και στην συνέχεια 2500mg/ημέρα για 8 μήνες, παρουσίασε αυξημένη κάμψη και δύναμη γονάτου καθώς και γενικότερη δύναμη στα κάτω άκρα [28]. Η δράση της κουρκουμίνης κατά του άγχους και της κατάθλιψης, έχει μελετηθεί αρκετά και σε αυτές τις μελέτες οι ασθενείς λάμβαναν κουρκουμίνη δια στόματος σε συνολικές δόσεις 500–1000mg/ημέρα, μόνη της ή σε συνδυασμό με αντίστοιχα φάρμακα για τις εν λόγω ασθένειες [29-31]. Σε όλες τις δοκιμές παρατηρήθηκε βελτίωση της καταθλιπτικής κατάστασης και του άγχους, όταν η λήψη κουρκουμίνης διήρκησε 1-2 μήνες τουλάχιστον. Η κουρκουμίνη προκαλεί έναν καταρράκτη αντιδράσεων στον οργανισμό, που μειώνει φλεγμονώδεις παράγοντες (IL-1β, TNFα) και αυξάνει διάφορους σημαντικούς δείκτες στο αίμα που μπορούν να συσχετισθούν με τον αντικαταθλιπτικό μηχανισμό του οργανισμού.
2.4. Η κουρκουμίνη κατά φλεγμονών του πνεύμονα
Η κουρκουμίνη ως μόριο κατάλληλης χημείας με συγκεκριμένους στόχους στον οργανισμό, όπως είναι διάφορες πρωτεΐνες που ουσιαστικά σηματοδοτούν την έναρξη των φλεγμονών στον οργανισμό, έχει την ικανότητα να αποτρέπει τις φλεγμονές. Πιο συγκεκριμένα αναστέλλοντας το σηματοδοτικό μονοπάτι NF-kB,αποτρέπεται η φλεγμονή στον οργανισμό όταν αυτή πάει να δημιουργηθεί. Με αυτόν τον τρόπο η κουρκουμίνη ουσιαστικά θωρακίζει τον οργανισμό κατά διαφορετικών τύπων από ιούς που δρουν στο αναπνευστικό, όπως π.χ. στο παρελθόν η έξαρση του ιού Η1Ν1, όταν υπάρχει συνεπής και τακτική δοσολογία. Μελέτη που επιβεβαιώνει τον συγκεκριμένο μηχανισμό δράσης της κουρκουμίνης, πραγματοποιήθηκε σε ποντίκια μετά από έκθεση τους σε συγκεκριμένο στέλεχος Influenza Virus A (IVA), όταν μετά την προσβολή των ποντικιών με IVA έγινε χορηγηση 400mg κουρκουμίνης [32].
Περιπώσεις οξείας πνευμονικής βλάβης και οξέος πνευμονικού στρες είναι το αποτέλεσμα ενός τύπου πνευμονικής ανεπάρκειας, που χαρακτηρίζεται από την ταχεία διάδοση φλεγμονής στους πνεύμονες. Η κουρκουμίνη έχει αποδειχθεί ότι καταπολεμάει τα συμπτώματα αυτά σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε ποντίκια, μέσω της ενίσχυσης της λειτουργίας ειδικών ρυθμιστικών κυττάρων Τ [33]. Η χορήγηση κουρκουμίνης ήταν μόλις 1mg.
Μια άλλη μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε παιδιά, δείχνει ότι το αποτέλεσμα της δια στόματος χορήγησης κουρκουμίνης 300mg/ημέρα μαζί με λακτοφερίνη για 4 εβδομάδες, καταπολεμάει λοιμώξεις του άνω αναπνευστικού που είναι υπεύθυνο για πυρετό, βήχα και καταρροή μύτης. Ο συνδυασμός κουρκουμίνης–λακτοφερίνης απέδωσε τα καλύτερα αποτελέσματα, καθώς παρατηρήθηκε ανοσοαπόκριση στα παιδιά που έλαβαν την θεραπεία [34].
2.4. Η κουρκουμίνη κατά φλεγμονών του γαστρεντερικού συστήματος
Μέχρι τώρα, έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές κλινικές δοκιμές σε ασθενείς που πάσχουν από φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου, καθώς και σε άτομα με έλκη, όπως και σε ασθενείς με σύνδρομο Crohn, με ελκώδη κολίτιδα και ελκώδη πρωκτίτιδα [35-37]. Ασθενείς με ελκώδη πρωκτίτιδα που έπαιρναν ημερησίως 2 δόσεις κουρκουμίνης για 2 μήνες, έριξαν τους φλεγμονώδεις δείκτες τους (CRP, ESR), όπως και ασθενείς με νόσο Crohn. Ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα λαμβάνοντας δόση δια στόματος 3g κουρκουμίνη για 1 μήνα, παρουσίασαν παραπάνω 54% κλινική ύφεση στην 4η εβδομάδα κλινικής μελέτης και τελική κλινική ανάρρωση στο 66% των ασθενών που έλαβαν χορήγηση κουρκουμίνης. Τέλος, η κουρκουμίνη φαίνεται να είναι αποτελεσματική και κατά των γαστρικών ελκών, την δυσπεψία και τις διαβρώσεις στα γαστρικά τοιχώματα. Ασθενείς που έλαβαν 1-3 g κουρκουμίνη την ημέρα, παρουσίασαν δραματική μείωση των ελκών στο στομάχι, μέχρι και εξαφάνιση τους, όπως και οι στομαχικές διαταραχές και ο στομαχικός πόνος σχεδόν εξαφανίστηκαν [38,39, 40].
Βιβλιογραφία
1. M. Majeed, F. Murray, V. Badmaev, Turmeric and the Healing Curcuminoids, McGraw-Hill Education, 1999.
2. R. Bhutya, Ayurvedic Medicinal Plants of India, vol. 1, Scientific Publishers, 2011.
phototherapy for vitiligo: a preliminary randomized controlled study, Photomedicine and laser
surgery 28 (2010) 679-684.
as an adjuvant treatment and is able to reduce IL-22 serum levels in patients with psoriasis
vulgaris, BioMed Res. Int. 2015.
treatment in scalp psoriasis: a randomized placebocontrol clinical trial, J. Cosmet. Dermatol. 17
(2018) 461-466.
activity correlates with resolution of psoriasis as assessed by clinical, histological and
immunohistochemical parameters, Br. J. Dermatol. 143 (2000) 937-949.
curcumin in the treatment of moderate to severe psoriasis vulgaris: a prospective clinical trial, J.
Am. Acad. Dermatol. 58 (2008) 625-631.
Improvement of sulphur mustard-induced chronic pruritus, quality of life and antioxidant status by curcumin: results of a randomised, double-blind, placebo-controlled trial, Br. J. Nutr. 108 (2012) 1272-1279.